Bezienswaardigheden in de Italiaanse stad Udine en omgeving

Udine staat niet echt bovenaan de vakantielijstjes van Nederlanders die naar Italië willen. De hoofdstad van de gelijknamige provincie in de regio Friuli Venezia Giulia ligt dan ook niet op de populaire vakantieroutes. Toch is deze universiteitsstad en de regio meer dan de moeite waard voor mensen die geen hordes toeristen tegen willen komen. We schetsen snel de hoogtepunten van dit onontdekte stukje Italië, perfect voor een verrassende vakantie of stedentrip.

Udine is bij de voetbalfans misschien bekend om zijn voetbalclub Udinese die vaste bespeler is van de Serie A en ook in Europa sportieve hoogtepunten kende.  De club kende ooit een Nederlandse speler die het erg naar zijn zin had in de stad. Henri van der Vegt vertelde in diverse interviews hoe hij genoot van de gastvrijheid, het eten en klimaat. De oud-speler van Willem II en FC Zwolle komt nog regelmatig in Italië zo vertelde hij in 2012: “De mensen die me daar toen hebben opgevangen zijn nu een soort familie geworden. Ik kom er nog vaak. Ik heb er geen seconde spijt van gehad dat ik toen naar Italië ben gegaan”. Begin 2019 werd Marvin Zeegelaar door zijn Engelse werkgever nog een half jaartje verhuurt aan Udinese.

De stad kwam in 1976 groot in het nieuws door de grote aardbeving die de hele streek bijna verwoestte. Dat overkwam de stad in 1511 al een keer eerder. De meeste recente beving kostte duizenden levens.

Udine telt zo’n honderdduizend inwoners en was eeuwenlang een Venetiaanse stad en dat is goed te zien. Het wordt ook wel eens klein Venetië genoemd. Samen met de Oostenrijke en Sloveense invloed is de stad een prettige mix van Italiaanse, Balkan en Habsburgse cultuur.

Een goed begin om de stad de bezichtigen is het Castello di Udine. Het is een pittige klim maar vanaf de monumentale trappen van dit kasteel, dat op een heuvel boven de stad ligt, kan je in het Noorden de Juliaanse Alpen zien die boven de hoogvlakten van Friuli oprijzen.

In het kasteel is het gemeentemuseum voor kunst en archeologie gevestigd en de Galleria d’arte antica. Vanuit de kamers op de hoogste verdieping is goed te zien hoe Udine en zijn omgeving door de jaren heen veranderde van een onderdeel van de middeleeuwse patriarch Aquilea, de Venetiaanse republiek, het Oostenrijkse rijk en tot slot de Italiaanse eenheidsstaat. De kerk naast het kasteel, de Santa Maria di Castello kent schitterende fresco’s.

De heuvel waarop het kasteel is gebouwd is volgens de legende gemaakt met grond die met de helmen van de soldaten van Attila werd getransporteerd. Vanaf de heuvel kon grote leider de stad Aquileia zien branden nadat zijn leger er in het jaar 452 een grote verwoesting had aangericht. Er bestaat voor de liefhebbers een spectaculaire film over het verhaal van ‘Attila the Hun’.

Aan de voet van de heuvel van het kasteel ligt het Piazza Liberta’ Volgens de Udiners het mooiste Venetiaanse plein ter wereld dat aan het San Marco plein in Venetië zijn inspiratie leende. Aan het plein ligt de schitterende Loggia del Lionello, gebouwd in het jaar 1400 en net als in Venetië staan er grote standbeelden van leeuwen. Ook net als op het San Marco plein zien we de torenklok, de Torre dell’orologio en leeuw van voor de aardbeving van 1511.

Het Loggia del Lionello op het Piazza Liberta’ in Udine

Het Piazza Liberta’ is niet het enige fascinerende plein. Kleurrijke Venetiaanse piazza’s wisselen elkaar af tussen het Piazza Libertà en het Piazza Matteotti (of Piazza delle Erbe). Ze ademen allemaal een prettige huiskamersfeer waar het prima toeven is, samen vormen ze het ontspannen en karakteristieke hart van de stad. Daar dragen ook de leuke kleine winkeltjes aan bij, met veel kleine werkplaatsen en ateliers van goudsmeden, net als de historische cafés en osteria’s. Naast de vele Italiaanse restaurants tref je ook overal de Sloveense en Oostenrijkse keuken aan. De chefs hebben een ruime keuze uit de beste producten. De provincie is bekend om de wijnen die prima gedijen op de Friuliaanse vlaktes. Ook de prosciutto di San Daniele (Ham) en Montasio kaas worden overal geroemd.

De ham van San Daniele is vergelijkbaar met die uit Parma

Udine is een uiterst vriendelijke stad die net als veel andere steden in Italië in de namiddag echt tot leven komt. Op de lieflijke pleinen drinken de inwoners graag een Tajut. Hiermee bedoelen ze een goed glas wijn in het Furlan, de Friuliaanse taal. Deze eigen taal, die sterk van het Italiaans verschilt, is een belangrijk element in de eigen cultuur van de streek en wordt nog steeds overal gesproken. Gemeenteborden worden zelfs tweetalig aangeduid.

Werk van Giambattista Tiepolo

In de stad zijn ook veel meesterwerken van de beroemde 17e-eeuwse schilder Giambattista Tiepolo (1696-1770) uit Venetië te bewonderen, die vijf jaar in Udine verbleef. O.a. in de Palazzo Patriarcale, de Duomo en de Oratorio della Purità zijn de werken uit de Venetiaanse Rococoschool te zien.

Omgeving van Udine

Udine is een uitstekend vertrekpunt voor uitstapjes in de omgeving. Een bezoek aan Triest is in ieder geval een must. De stad werd onlangs door Lonely planet verkozen tot meest ondergewaardeerde stad ter wereld. Utrecht stond in die lijst overigens op de tiende plek.

Zo heeft de stad Aquileia er ooit uit gezien

Een ander hoogtepunt is de Oud–Romeinse stad Aquileia . Het was een van de grootste steden uit het Romeinse Keizerrijk en er zijn veel opgravingen uit die tijd te zien. Ook de basiliek is de moeite waard want die bevat het grootste oudchristelijke mozaïek van West-Europa.

Grado

Strandliefhebbers zijn in badplaatsen Lignano Sabbiadoro en Grado aan het juiste adres. Het kleinere Caorle (Veneto) heeft ook een leuk strand en dito dorpskern. Vanuit deze stad kan een boottocht worden gemaakt door de bijna Nederlands aandoende moerassen die de Engelse schrijver Hemingway tot grootste literaire creativiteit inspireerde.

Over de lagune in Caorle kan je een mooie boottocht maken en oude vissershuizen bezoeken

Venetië is ook niet al te ver weg net als de relatief onbekende stad Treviso. Deze laatste stad lijdt net als Utrecht onder de toeristische magneet van een grote buur maar is voor diegene die iets minder massa’s wensen een bezoek meer dan waard.

Gemona del Friuli

Gemona del Friuli

Dit dorp, 30 km van Udine werd door de aardbeving in 1976 volledig verwoest maar daarna weer met dezelfde stenen tot de oorspronkelijke staat opgebouwd.

Palmanova

Een stad die doet denken aan de Nederlandse vestingsteden met stervormig ontwerp. De ster van deze stad kent negen punten en werd in 1593 door de Venetianen vanuit het niets gebouwd om zich te beschermen tegen de oprukkende Turken. Overigens is deze manier van verdedigen in deze regio bedacht en later over Europa, waaronder dus Nederland verspreidt. UNESCO heeft het zelf uitgeroepen tot Werelderfgoed. De soms in slechte staat verkerende vesting van Palmanova wordt nu met veel overheidsgeld gerestaureerd.

De stad Italiaanse stad Palmanova in de buurt van Udine die veel weg heeft van Nederlandse vestingsteden

Miramare

Het schitterend gelegen Miramare

Het slot van Miramare ten zuiden van Udine aan de kust vlakbij Trieste. Een bezoek is het zeker. Als je van de Sissi films houdt en de geschiedenis van die tijd is het helemaal leuk. Het kasteel werd namelijk tussen 1856-1860 gebouwd door de Oostenrijkse aartshertog Maximiliaan Ferdinand, de broer van Frans Josef, de man van Sissi die er zelf later ook enige tijd woonde.

Tot slot liggen ook Slovenië om de hoek net als de mooie Oostenrijkse plaats Villach.

Udine ligt op 1235 kilometer van Utrecht en is via München en Villach goed bereikbaar.

Vliegen

Vliegen kan naar het 40 kilometer verder gelegen vliegveld van Triest Airport (Ronchi dei Legionari) maar dat kan alleen vanuit Frankfurt.

Een betere optie is de kleine luchthaven van Treviso waar Transavia en Ryanair op vliegen vanuit Nederland. Let op want beide airlines duiden deze bestemming als Venetië.

De grote luchthaven van Venetië zelf biedt nog meer mogelijkheden. Met de trein vanuit Venetië naar Udine duurt anderhalf uur.

Prosecco heuvels genomineerd voor werelderfgoed

Een belangrijk adviesorgaan van UNESCO heeft geadviseerd om de heuvels waarop de druiven voor de bekende bubbelwijn Prosecco worden geteeld in Conegliano en Valdobbiadene, te erkennen als ‘Cultureel landschap’ op de werelderfgoedlijst.

7 juli beslist UNESCO in Baku of dit vermaarde wijngebied daarwerkelijk op de lijst komt.

Er staan al zeven Italiaanse landschappen op de bekende lijst met een beschermde status.

  • De Amalfi kust
  • Porto Venere, Cinque Terre en de eilanden Palmaria, Tino en Tinetto
  • De Cilento streek en het Vallo di Diano Nationale Park met de archeologische opgravingen in Paestum en Velia en Certosa di Padula
  • De Sacri Monti van de regio Piedmonte en Lombardije
  • De Val d’Orcia in Toscane
  • De Medici villa’s en tuinen in Toscane
  • Het wijnlandschap van de Langhe-Roero en Monferrato in de regio Piemonte.
De Amalfi kust
Cinque terre

UNESCO WERELDERFGOEDLIJST ITALIË

Hier onder de lijst met alle Italiaanse Werelderfgoed locaties. Dé bucketlist voor de echte Italiëfan! Italië is overigens recordhouder met de meeste locaties van alle landen.

De Sassi en het park van de Rupestriaanse kerkMateraBasilicata
Het historisch stadscentrum van NapelsNapelsCampanië
Het Paleis van Caserta incl park, het Aquaduct van Vanvitelli en het San Leucio ComplexCastertaCampanië
De archeologische vondsten bij Pompei, Herculaneum en Torre AnnunziataPompeiCampanië
De Amalfische kuststreekTen westen van SalernoCampanië
Nationale parken Cilento en Vallo di Diano met archeologisch Paestum en Velia, en Kartuizerklooster van PadulaTen zuiden van AgripoliCampanië
Het historisch stadscentrum van UrbinoUrbinoDe marken
De longobarden in ItaliëCividale del Friuli, Brescia, Castelseprio, Spoleto, Campello sul Clitunno, Benevento, Monte Sant’AngeloDiverse regio’s
De renaissance stad Ferrara en de Po deltaFerraraEmilia romagna
Vroeg christelijke monumenten van RavennaRavennaEmilia romagna
De kathedraal, de Torre Civica en het Piazza Grande in ModenaModenaEmilia romagna
Archeologische opgravingen en Patriarchale Basiliek van AquileiaAquileiaFriuli-Venezia Giulia
Venetiaanse verdedigingswerkenoa in Palmanova Friuli-Venezia Giulia
Historisch centrum van Rome, de bezittingen van ‘de Heilige Stoel’RomeLazio
Villa AdrianaTivoliLazio
Villa d’EsteTivoliLazio
Etruskische begraafplaatsen van Cerveteri en Tarquinia.Cerveteri en TarquiniaLazio
Portovenere, Cinque Terre en de eilanden Palmaria, Tino and TinettoPortovenere en de kuststreek ten westenLigurië
Le Strade Nuove in Genua en de Palazzi dei RolliGenuaLigurië
Rotstekeningen in ValcamonicaValcamonicaLombardije
Kerk en Dominicaans convent van de Santa Maria delle GrazieMilaanLombardije
Mantova en SabbionateMantova en SabbionateLombardije
Rhätische spoorweg in de streek van Albula / BerninaTiranoLombardije
Crespi d’Adda, In 1877 gebouwd `voorbeeld` dorp voor arbeiders.Capriate San GervasioLombardije
Monte San GiorgioViggiu Lombardije
Piemontese wijngaarden van Langhe Roero en MonferratoPiemonte
Residenties van het Koninklijk Huis van SavoyeTurijnPiemonte
Ivrea, industriële stad van de 20e eeuwIvreaPiemonte
Heilige bergen (Sacri Monti) van Piemonte en Lombardije Piemonte en Lombardije
De Trulli in AlberobelloAlberobelloApulië (Puglia)
Castel del MonteCastel del Monte (Bari)Apulië (Puglia)
Su Nuraxi van BaruminiBaruminiSardinië
De archeologische vondsten bij AgrigentoAgrigentoSicilië
Villa Romana del CasaleEnnaSicilië
EtnaIn de buurt van CataniaSicilië
Eolische eilandenten noord-oosten van SiciliëSicilië
Laatbarokke steden in het Val di NotoZuidoost-SiciliëSicilië
Syracuse en de rotsnecropolis van PantalicaSortinoSicilië

Arabisch-Normandisch Palermo en de kathedralen van Cefalú en Monreale
Palermo/CefaluSicilië
12 Villa’s en 2 tuinen van de MediciToscaneToscane
Het historisch stadscentrum FlorenceFlorenceToscane
Piazza del DuomoPisaToscane
Het historisch stadscentrum  van San GimignanoSan GimignanoToscane
Het historisch stadscentrum van SienaSienaToscane
Val d’Orcia, Landschap ten zuiden van SienaSienaToscane
Het historisch stadscentrum PienzaPienzaToscane
De DolomietenTrentotrentino alto adige
Prehistorische paalwoningen in de (Italiaanse) AlpenNoordItalietrentino alto adige
Assisi, Sint-Franciscusbasiliek en overige Franciscaanse locatiesAssisiUmbrie
Venetië en de laguneVenezièVeneto
De stad Vicenza en de 24 villa’s van PalladioVicenzaVeneto
De botanische tuin van Padova  (Orto Botanico)PadovaVeneto
De stad VeronaVeronaVeneto

Palmanova in de regio Friuli Venezia Giulia is nu ook een van de mooiste dorpen van Italië

vestingstad

In de buurt van de stad Noord Italiaans stad Udine ligt de stad Palmanova die met zijn stervormige structuur sterk aan Nederlandse vestingsteden doet denken. De ster van deze stad kent negen punten en werd in 1593 door de Venetianen vanuit het niets gebouwd om zich te beschermen tegen de oprukkende Turken. Deze vesting wordt nu met overheidsgeld hersteld. De stervormige verdedigingstechniek is in Italië uitgevonden en was later ook inspiratiebron voor Nederlandse vestingsteden.

Palmanova werd juli 2017 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO geplaatst en is nu ook officieel een van de mooiste stadjes en dorpen van Italië, ‘Borghi più belli d’Italia’. Deze stichting heeft als doel om meer dan 250 van deze pareltjes te beschermen.

Palmanova is dankzij de negenpuntige stervorm, een van de belangrijkste voorbeelden van militaire architectuur van de moderne tijd. Je kan door drie Porte (poorten) naar binnen; De Porta Aquileia (ooit ‘Marittima’ genoemd), de Porta Udine en de Porta Cividale.

Wandelend langs de wallen kan je de perfecte geometrische vorm van de verdedigingswerken bekijken, de tunnels van de soldaten ontdekken en meer te weten komen over de geheimen van deze unieke stad.
Door de hele muur loopt bijvoorbeeld een ondergronds tunnelsysteem dat deels open is voor bezoekers. Een paar weken geleden werd de Loggia di Baluardo Donato opnieuw geopend en opgenomen in de rondleidingen, evenals de uitgang die van binnenuit de stervormige stad naar de buitengracht leidt. Deze werd gebruikt voor de troepen en cavalerie. Bij de uitgang van de ondergrondse loopbrug, aan de linkerkant, is er een oever parallel aan de grensmuur bekend als de ‘falsabraga‘, gebouwd om de bewegingen van troepen binnen de vestingwerken te verbergen.

Percorso sui bastioni

Historie

De stad werd gesticht door de Serenissima Republiek Venetië met als doel bescherming te bieden aan de expansiedrang van de Habsburgers en Turken. Op 7 oktober 1593 werd de eerste steen gelegd. Twee verdedigingslinies werden gebouwd met wallen en ‘ravelijnen’, dat is een vijfhoekig of redanvormig versterkt eiland omgeven door een extra ravelijnsgracht. De ravelijn ligt in de vestingsgracht. Een derde versterkte muur werd toegevoegd in tijd van Napoleon

In 1960 werd Palmanova, onder het decreet van de president van de Republiek, uitgeroepen tot nationaal monument. Sinds 9 juli 2017 staat Palmanova, samen met Bergamo, Peschiera del Garda en andere steden in Kroatië en Montenegro, op de werelderfgoedlijst van UNESCO, als onderdeel van een de serie “Venetiaanse verdedigingswerken tussen de 16e en 17e eeuw: vasteland Domein en westelijk Domein van de zee “.

Evenementen in Palmanova

  • Eerste weekend in september: Historische spelen AD 1615 Palma alle Armi
  • Paasmaandag: Pasquetta sui Bastioni
  • Eerste weekend van juli: Strip & filmfestival.
  • Laatste zondag in maart: UNESCO CITIES MARATHON
  • November: Halve marathon
  • 7 oktober Fiera di Santa Giustina
  • 1 december – 6 Januari: Palmanova la Stella di Natale

    Meer mooie stadjes en dorpen in deze regio

In deze regio zijn nog 11 andere bijzondere dorpen die op de lijst van Borghi più belli d’Italia staan te weten: Clauiano, Cordovado, Fagagna, Gradisca d’Isonzo, Poffabro, Polcenigo, Sappada, Sesto al Reghena, Toppo, Valvasone Arzene, en Venzone. Ze zijn aan dit bord te herkennen.